Afgelopen maanden mocht ik langdurig werklozen interviewen voor een onderzoek voor de gemeente in het kader van de participatiewet.

Meedoen, op welk niveau dan ook, aanboren van capaciteiten, eigen kracht vergroten, netwerken stimuleren, termen die eerst mondjesmaat hip bij de hulpverlening geïntroduceerd werden. Tegenwoordig gemeengoed, bezuinigingsmaatregel in een idealistisch jasje.

Maar goed, ook ik heb een grote weerzin tegen onnodig gepamper en ja, iedereen kan toch wel iets. En wordt daar meestal zelf ook gelukkiger van. Niet al te zwaar op de hand dus en handen uit de mouwen, tenslotte verdien in elk geval ik er geld mee. Uiteraard was het alleen mijn taak om zaken in beeld te brengen en keurig te rapporteren, maar ja, wie weet wat je allemaal nog meer kan bewerkstelligen in een half uurtje tijd per client.

Welgemoed en nieuwsgierig ging ik aan de slag. In de hulpverlening kom je wel vaker ellende tegen. De vraag of iemand direct aan de slag zou kunnen, kon ik inderdaad weleens met ja beantwoorden, weleens…Hier en daar waren mensen direct rijp voor de arbeidsmarkt, maar was het wonder nog niet geschied, dat gebeurd in deze tijd, weet ik inmiddels uit eigen ervaring.

En inderdaad.. heel af en toe kwam ik een verwende jongeling tegen die maar vond dat de maatschappij het voor hem moest doen en hij recht had op van alles en nog wat, inclusief respect.

Anderen waren te lang uit de roulatie, door life events en/ of gecombineerd met een vluchtgeschiedenis naar Nederland. En de groep mensen op leeftijd die niet meer terug kunnen naar een betaalde baan, want we moeten wel allemaal langer werken maar worden tegelijkertijd ook te oud gevonden na ons zestigste. De meesten van deze groep participeren dat het een lieve lust is in allerlei projecten en mantelzorgen voor de echte ouderen.

Bijna iedereen wilde graag werken, maar voor een grote groep lijkt dit een onbereikbaar ideaal. Waarop ik moest invullen: “Het is moeilijk te overzien hoelang het gaat duren voor deze persoon weer aan het werk kan, hoe lang het gaat duren eer de ervaren obstakels zijn overwonnen.”

Gelukkig waren er ook mensen blij met suggesties hoe ze op hun eigen niveau wellicht wel weer wat konden betekenen voor de samenleving. Iemand die, in mijn ogen onbegrijpelijk, ervan houdt om mappen te ordenen en dit nu wellicht op vrijwillige basis als formulierenhulp gaat doen. Een gat in de markt in onze ingewikkelde papierwinkel.

Ik zag mensen die werkelijk goed geholpen werden, geholpen met trauma’s en fysiek letsel, het maakte me trots op mijn land. Helaas ook nog steeds veel mensen die de taal niet machtig zijn, door eigen onvermogen, dan wel door het vroegere beleid. Ook sprak ik mensen die oplopen tegen tal van regeltjes. Zoals een mevrouw die naar haar zieke vader in het buitenland op bezoek wilde en niet langer dan 28 dagen weg mag per jaar. Ze wilde het dus spreiden over dit en volgend jaar, maar nee, de regel kon niet worden aangepast. “Je hart is koud als sneeuw” sprak ze constaterend tegen de ambtenaar.

Het wordt nog spannend voor al die hulpverleners die straks binnen de gemeente gaan functioneren, met al hun regels en procedures. Gewend als hulpverleners zijn om er voor hun cliënt te zijn en te beseffen wat er achter een vraag aan nood kan liggen. Het is geen facilitaire dienst waarbij het opraken van wc-papier de hoogste nood is.

Het afvalputje van de maatschappij, zoals door sommigen smalend benoemd, bleek een beerput aan menselijk leed in zich te dragen. De loopbaan van iemand herbergt een levensverhaal in een notendop , in dit geval vaak een moeizaam, soms zelfs mislukt leven. Moedig vroeg ik een meneer met een oorlogsverleden, of hij dan niks leuk vond om te doen. “Jawel, zelfmoord!” was zijn antwoord. Zelfs met vissen kreeg hij nog ruzie met andere mensen. Nadien hield ik op die vraag te stellen bij de kapot gemaakte mensen. Huilend. Mishandeld. Onverwerkte rouw. Hele familie dood. Veertig euro per week om van te eten. Mijn moeder, mijn kind, dood voor mijn ogen. Eindeloos drugsgebruik. Op straat gezet. Gevangenis. Diepe eenzaamheid. Tientallen jaren drugs om onverwerkte jeugdtrauma’s niet te hoeven voelen. De naam van zijn kindje op zijn hand getatoeëerd: “Voor haar doe ik alles, voor haar blijf ik leven” Een betere stimulans dan welke job coach ook. Het maakte me klein en bescheiden. “Wilt u misschien iets drinken?” Of net even iemands hand iets langer vasthouden.

Armoede onteert, niemand kan zichzelf aan zijn eigen nekharen overeind trekken en eruit halen. Ik heb gehoord over een systeem waarbij iedereen een basisinkomen krijgt en alles wat je erbij kan verdienen, is meegenomen. De hele mikmak aan controleurs en consulenten kan dan overboord, wat zoveel geld bespaard dat je uiteindelijk niet duurder uit bent, maar wel menswaardiger. Of dat kan, weet ik niet, ik heb geen verstand van geldzaken, maar het klinkt zo erg goed.

Mijn hoop is dat ondanks alle bezuinigingsmaatregelen en veranderingen, 2015 het jaar wordt waarin “Denken met het hart” trendsetting wordt. Daaraan kan iedereen participeren.